Khám phá văn hóa Phật giáo Việt Nam 1000 năm

Văn hóa Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật không thể thiếu đó. Với bản sắc riêng của dân tộc Việt qua quá trình lịch sử lâu dài, văn hóa Việt đã tiếp xúc với nhiều nền văn hóa lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Pháp, Mỹ… Nhưng chủ yếu tiếp xúc ở điều kiện không bình thường, việc đô hộ của Trung Hoa hay mục tiêu chiến tranh của các nước phương Tây dẫn đến sự cưỡng bức trong tiếp xúc. Vì vậy, văn hóa Việt Nam thường là nền văn hóa tiếp nhận và có nhiều biến đổi từ tiếp nhận các nền văn hóa.

Tiếp nhận của văn hóa Việt từ các nền văn hóa khác nổi bật là tiếp nhận tôn giáo và bản địa thành tôn giáo tín ngưỡng của riêng mình. Phật giáo là tôn giáo có nguồn gốc từ Ấn Độ, có ảnh hưởng sâu rộng nhất ở Việt Nam. Phật giáo Việt Nam có nhiều điểm khác biệt so với Phật giáo nguyên thủy và Phật giáo ở khắp các nơi khác. Mà điểm nổi bật về sự bản địa hóa ở đây là chỉ ở Việt Nam mới có Phật ông- Phật bà còn ở Trung Quốc chỉ có Phật ông.Để hiểu vì sao có sự khác biệt đó, chúng ta cần hiểu được bản chất của hai nền văn hóa này. Văn hóa Trung Hoa là sự kết hợp giữa nông nghiệp khô- du mục và nông nghiệp lúa nước nên đậm chất dương tính. Tư tưởng “trọng nam khinh nữ” xuất phát từ Trung Quốc từ hàng nghìn thế kỷ và chi phối rất lớn tới văn hóa Trung Hoa. Nhìn tổng quát lịch sử Trung Hoa ta có thể nhận thấy, nam giới thâu tóm tất cả các vấn đề quan trọng, vai trò của nữ giới rất mờ nhạt.

Sau khi Trung Hoa tiếp nhận và biến đổi cho phù hợp với văn hoá bản địa, nhưng khi Việt Nam ảnh hưởng Phật giáo từ Trung Hoa cũng đã rất linh hoạt, biến đổi theo tín ngưỡng bản địa của Việt Nam.Phật giáo Việt Nam có phần thiên về nữ tính đó là do đặc tính của lối tư duy nông nghiệp. Nền nông nghiệp lúa nước là yếu tố sản xuất đầu tiên, là cơ sở để tồn tại của con người. Nền nông nghiệp cũng đã phụ thuộc vào yếu tố đó là đất, nước… vì vậy mà mẹ đất, mẹ nước đã hình thành. Cuộc sống buổi đầu phải phụ thuộc vào các nguồn thức ăn mà họ săn bắt được từ rừng và thế là mẹ rừng xuất hiện (mẫu thượng ngàn). Như vậy, thờ mẫu là họ quan niệm đến một sự sinh sôi nảy nở. Mẫu có thể là những thành tố của tự nhiên như một số yếu tố kể trên nhưng có thể là một con người cụ thể như mẫu Liễu Hạnh hay Man Nương.